شورای نگهبان چوب جادو ندارد!

خداوند عاقبت ما را به خیر کند با این همه نامزد پای کار برای تحویل گرفتن پست ریاست جمهوری! پستی که ظاهرا از دید اغلب نامزدها سختی و پیچیدگی خاصی ندارد! شمار ثبت نامی های قطعی، هی بیشتر و بیشتر می شود. آن هم در شرایطی که برخلاف سنت و رویه مبتذل قبلی که حتی نوجوانان و شهروندان عادی هم امکان ثبت نام داشتند، این بار یک فیلتر اولیه و ثانویه در نظر گرفته شده و خیلی ها را از همان درب ورودی ساختمان به خانه می فرستند.

سوال اینجاست: چه خبر است؟! واقعا در این کشور چه خبر است؟ مگر می شود در فاصله چند روز، پانزده بیست نفر به عزم رییس جمهور شدن وارد میدان شوند؟ آیا این نشانه وهمناک و ترسناکی از یک نظام سیاسی معیوب و ناقص نیست؟ حتی برای بازی فوتبال هم نیمکت ذخیره وجود دارد و یک بقال هم تدابیری دارد که اگر یک روز نتواند سر کار برود، چه ترتیباتی اتخاذ شود که ماست ها نترشند و تخم چلچله ها نگندند و به فروش برسند. اما شواهد موجود، نشان دهنده این است که در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی، تدبیر دوراندیشانه ای در مورد نیمکت ذخیره اندیشیده نشده و در نیمه های بازی، عده ای خارج از فضای استادیوم، بدو بدو با کت و شلوار به سوی رختکن می دوند! سوال و استفهام درباره این وضعیت غریب، فت و فراوان است. اما بگذارید سراغ یک پرسش ساده برویم که با تمام سادگی و بسیط بودنش، پرده از جوانب غامض و مرکب مناسبات قدرت برمی دارد و بخش مهمی از نواقص نظام سیاسی و انتخاباتی کشور را نمایان می کند. سوال این است: تکلیف شورای نگهبان در برابر این لیست بلند بالا و این تابلوی انتزاعی و آبستره عجیب چیست؟

شورای نگهبان، از چه راهی می تواند به یک جمعبندی نهایی برسد که هم عادلانه و قانونی باشد، هم یاری دهنده حاکمیت باشد برای رسیدن به لیستی که قرار است یکی از آنها، در 4 سال آتی کشور، کنشگر اصلی و میدان دار باشد؟

حتی اگر فرض اولیه را بر این بگذاریم که تمام نامزدها شیفتگان خدمت هستند و نه از تشنگان قدرت، باز هم نه یک جا بلکه چندین جای کار می لنگد. چرا که شمار بالا و تعدد این همه نامزد که اغلب آنها شبیه به هم و از یک سنخ هستند؛ ما را بیشتر با یک لاتاری، بخت آزمایی و خطا و آزمون عجیب مواجه می کند و نه یک رقابت حرفه ای.

بگذارید مثال روشنی از گرفتاری های شورای نگهبان را ذکر کنم که می تواند پیچیده بودن وضعیت کنونی و اشاره به نقص سیستم انتخاباتی کشور را روشن تر کند. مثال این است: در انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفند سال 1402 و در حوزه انتخابیه تهران، ری و شمیرانات 3 هزار و 545 نفر، تایید صلاحیت شدند! یعنی برای گرفتن هر کدام از 30 کرسی تهران، 120 نفر در حال رقابت بودند! حقیقتا از هر دریچه ای بنگریم؛ انتخاب 30 نفر از میان 3 هزار و 500 نفر کار آسانی نیست. البته اگر شورای نگهبان 2 هزار نفر را پشت در نگه نداشته بود؛ تعداد کل نامزدها نزدیک به 6 هزار نفر می شد! یعنی 200 رقیب برای 1 کرسی! آیا استفاده از واژگان و مفاهیم لاتاری و بخت آزمایی، برای توصیف چنین وضعیتی نابه جاست؟ خوب… یک بار دیگر سوال کنیم: آیا باید شورای نگهبان، نامزدهای نهایی را از بین این افراد، با قرعه کشی و شانس و راندم انتخاب می کرد؟ حالا چه؟ در مورد نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری چاره چیست؟ شورای نگهبان باید برای انتخاب رقبای نهایی، از چه روش و مکانیسمی استفاده کند؟ به عنوان مثال اگر تا پایان روز ثبت نام، تعداد کل نامزدها به 40 نفر برسد و فقط 20 نفر از آنان با رد صلاحیت و عدم احراز روبرو شوند، معقول است که رییس بعدی قوه مجریه از میان 20 نامزد انتخاب شود؟ چنین رویه ای در کدام کشور جهان جاری و ساری است؟ بهتر نیست در چنین شرایطی، 16 رییس جمهور انتخاب کنیم و هر کدام از آنها در 4 سال آتی به ترتیب حروف الفبا، 3 ماه پشت میز بنشینند؟

شکی نیست که در تحلیل فضای انتخاباتی ریاست قوه مجریه، می توان خود نامزدها را نیز به چالش کشید و مثلا از شهردار تهران پرسید که با آن ادبیات چاله میدانی و رویکرد تحریک کننده و دوقطبی ساز، چرا تصور می کند که می تواند رییس جمهور مناسبی باشد. یا از وزیر ارشاد پرسید که با کدام کوله بار و تخصص قصد دارد رییس جمهور شود. یا از بذرپاش پرسید با آن حواشی عجیبی که در مورد مدرک تحصیلی و سوابق اجرایی او وجود داشت و هیچگاه پاسخ روشنی بدان داده نشد، چگونه می توانند رییس جمهور معتبری باشد، یا می توان از پزشکیان پرسید چرا تصور کرده صرفا با تجارب وزارتی و نمایندگی می تواند رییس جمهور شود. یا از جهانگیری پرسید مرد حسابی تو که اعتراف کردی حتی توان تغییر منشی خودت را نداشتی، حالا چه تضمینی هست رییس جمهور قاطع و قدرتمندی شوی. یا از حقانیان پرسید که چرا تصور کرده حضور در بیت رهبری الزاما به معنی برخورداری از توان و تجربه مجریه نیز هست.

در برابر تک تک این ثبت نام شدگان می توان سوالات و چالش های فراوانی را مطرح کرد. اما حقیقتا این خود حاکمیت و رویکرد انتخاباتی کشور است که باید مورد سوال قرار بگیرد و نه نامزدها. این ماییم که باید بپرسیم؛ مگر شورای نگهبان غیر از یک شابلون شگرف که هنوز هم نفهمیدیم تکلیف تعریف مفهوم مه آلود «رجل سیاسی» را روشن می کند، یک چوب جادو یا عصای ساحری هم دارد که در یک مدت زمان کوتاه، نامزدهای مطلوب کشور را پیدا کند؟ پس باید بگوییم؛ آقای جمهوری اسلامی! باور کن شورای نگهبان چوب جادو ندارد و تا زمانی که به استفاده صحیح و مرسوم و معمول از نظام حزبی تن ندهی، آش همین آش است و کاسه همین کاسه. لطفا فورا لیست طولانی آن احزاب فرمایشی را تو پیشانی قشنگ ما نکوب! منظور از حزب، آن نهاد زنده و پویا و حقیقی و واقعی است که در بسیاری از کشورهای دیگر و حتی در همین منطقه خاورمیانه ما، وجود خارجی و ملموس دارد و می تواند کادرساز، راهساز، ایده پرداز و آینده ساز باشد.

بد است در دورانی که پیشرفت های خیره کننده هوش مصنوعی و دانش و تخصص، تمام افق های اندیشه را درهم و بر هم می کند و سقف فلک را می شکافد، در ایرانِ ما، هنوز هم بر اساس رویه سنتی ضیافت حمام و گعده و استخر، این و آن به نتیجه برسند که می توانند رییس مجریه خوبی باشند. اگر احزاب واقعی در این کشور شکل بگیرند و حاکمیت، تاب آوری، رواداری و توان تحمل خود را در شنیدن نظرات و دیدگاه های سیاسی متنوع بالا ببرد و به پدیده «حزب» بدگمان و دل چرکین نباشد؛ ستون فقرات شورای نگهبان زیر بار این مسیولیت سنگین در هم نخواهد شکست و برای همه انتخابات های کشور، اتاق فکرها و فیلترهای مشروع و مطلوبی در همه احزاب شکل خواهد گرفت و آنها لیستی را به مردم عرضه خواهند کرد که نهایتا برای پست ریاست جمهوری؛ بیش از دو سه رقیب اصلی نداشته باشیم و از این بازی پوششی و کاوری و رفاقتی و لاتاری طور گذر کنیم.

311311