ایران چگونه گنبد آهنین را درهم کوبید؟
ذوالفقار دانشی: موشک ها به لطف سرعت بالا و عدم نیاز به هدایت خلبان به راهبردی ترین سلاح در زرادخانه کشورها تبدیل شده اند و حتی در دنیای امروز هم با وجود جنگنده های متنوع و پنهان کار و پهپادهای نسبتاً ارزان قیمت، این جایگاه استراتژیک را حفظ کرده اند.
به گزارش خبرگزاری دیجیتوهان، همان طور که طراحان موشکی طی 80 سال اخیر توانسته اند سرعت و برد و دقت موشک ها را ارتقا دهند، دانشمندان دفاعی نیز تدابیر متنوعی برای دفاع در برابر موشک های مختلف ابداع کرده اند که عمده آن ها، حاصل جنگ سرد و رقابت تسلیحاتی بین دو ابرقدرت آمریکا و شوروی است. آنچه در ادامه می خوانید، راه حل های عملیاتی است که بدون خرابکاری در تجهیزات پدافند حریف، عملیات جاسوسی و مانند آن ها اتفاق می افتد.
دفاع در برابر موشک های بالستیک
همان طور که در گزارش «موشک های بالستیک، کروز و هایپرسونیک چه تفاوتی با هم دارند» اشاره شد، مسیر پرواز موشک بالستیک از همان ابتدا مشخص است و پس از رسیدن موشک به اوج و خاموش شدن موتور، دیگر نمی توان مسیر آن را تغییر داد. نخستین سامانه های پدافند ضدموشکی بر همین اساس تدوین شد.
در این سامانه ها، آرایه گسترده ای از رادارها که در سراسر مرزها و حتی نواحی برون مرزی مستقر شده اند، آسمان کشورهای متخاصم را زیر نظر می گیرند. وقتی موشک به پرواز درمی آید و کمی ارتفاع می گیرد، در رادارها ثبت می شود و با بررسی تصاویر چند رادار (دست کم 3 رادار) می توان سرعت و مس یر حرکت موشک را تعیین کرد. بر اساس این اطلاعات می توان مسیر کلی پرواز موشک و هدف احتمالی را تشخیص داد.
بااین حال به خاطر سرعت بالای موشک ها در خارج جو زمین و نبود فناوری مناسب، رهگیری موشک ها در میانه مسیر و نابودی آن ها تا سال ها امکان پذیر نبود. در اواخر جنگ سرد که سیستم هایی مانند پاتریوت در آمریکا توانستند عملکرد خوبی در رهگیری و نابودی موشک ها به نمایش بگذارند، دانشمندان شوروی با ترفندی جالب از این سیستم عبور کردند. موشک های بالستیک قاره پیمای شوروی به مکانیسمی مجهز شدند که وقتی در اوج مسیر سوخت موتور به پایان می رسید، مرحله آخر موشک را به دوران درمی آورد و کلاهک ها را در مدار جدیدی به سوی زمین پرتاب می کرد. بدین ترتیب تمام اطلاعات رهگیری موشک از زمان پرتاب تا آن لحظه، ارزش خود را از دست می داد و سیستم پدافند دوباره می بایست رهگیری جدید انجام می داد.
امروزه به لطف پیشرفت فناوری، تصویربرداری پیوسته ماهواره های جاسوسی و حتی تجاری، پردازش بسیار سریع اطلاعات با رایانه ها و ابررایانه ها، افزایش سرعت و برد موشک های زمین به هوا (SAM) و سیستم های پیشرفته هدایت پذیر، توان سیستم های پدافندی به مراتب ارتقا یافته و زمان لازم برای واکنش نیز کاهش یافته است، اما سیستم های مانورپذیری که حتی روی کلاهک ها نصب می شوند، با تکیه بر حسگرها و دستورالعمل های خاصی که برایشان طراحی شده، می توانند با مانوری کوچک از کنار موشک های پدافند بگذرند. به همین دلیل است که عمده سیستم های پدافند ضدموشکی وقتی فعال می شوند، چند فروند موشک شلیک می کنند تا حداقل یکی از آن ها عمل کند.
دفاع در برابر موشک های کروز
موشک های کروز برخلاف موشک های بالستیک، رفتاری شبیه هواپیما دارند و اساس عملکردشان، غافلگیری است؛ به همین دلیل است که در ارتفاع پایین و زیر سطح آشکارسازی رادار پرواز می کنند و اگر سامانه ای آن ها را تشخیص داد، توانایی خاصی برای دفاع از خود ندارند و حتی با توپ ضدهوایی هم می توان آن ها را ساقط کرد.
دفاع در برابر موشک های هایپرسونیک
هر سیستم پدافندی هرقدر که پیشرفته باشد، به زمانی چنددقیقه ای برای گردآوری اطلاعات، پردازش داده و بهترین واکنش نیاز دارد؛ بنابراین هرچه سرعت موشک بیشتر باشد، شانس سیستم پدافند برای واکنش موثر کاهش می یابد.
موشک های هایپرسونیک که سرعتی بالاتر از 6٫5 کیلومتر بر ثانیه دارند، می توانند به راحتی از سد پدافندهای قدیمی بگذرند؛ اما برای مقابله با سیستم های جدید پدافندی نه تنها به سرعت بالاتر که به مانورپذیری هم نیاز دارند.
اگر موشک های بالستیک هایپرسونیک هنگام ورود به جو زمین سرعت خیلی بالایی داشته باشند، اصطکاک شدید با جو پیدا می کنند و سوپ داغی از ذرات یونیزه جو را در اطراف خود ایجاد می کنند که به آن پلاسما گفته می شود. این همان اتفاقی است که فضانوردان در کپسول های فضایی هنگام ورود به جو تجربه می کنند و طی آن، ارتباط رادیویی شان با زمین قطع می شود. آزمایش ها نشان داده است که ارتباط راداری نیز با کپسول فضایی قطع می شود؛ بنابراین اگر سرعت موشک خیلی زیاد باشد، رادار نمی تواند ورود آن را به جو تشخیص دهد و پوشش پلاسمایی داغ اطراف موشک همانند پوشش پنهان کار، موشک را از دید رادار پنهان می کند.
البته این ردای آتشین را می توان در نور مریی و فروسرخ آشکار کرد؛ بنابراین با مجهز کردن رادار به اسکنرهای فروسرخ و مریی می توان شانس آشکارسازی موشک ها را افزایش داد. برای کسب اطلاعات بیشتر، مطلب «این موشک کابوس رادارها و سیستم های پدافندی شده است» را بخوانید.
برگ برنده: موشک هایپرسونیک مانورپذیر؟
اما آیا سیستم های پدافندی در برابر موشک های کروز هایپرسونیک هم حرفی برای گفتن خواهند داشت؟ هدایت موشک در سرعت های هایپرسونیک کار بسیار سختی است، زیرا نیروهای آیرودینامیکی نیرومندی بر موشک تاثیر می گذارند و کمتر اشتباهی به متلاشی شدن موشک منتهی خواهد شد. آزمایش های نه چندان موفق چین و آمریکا روی گلایدرهای هایپرسونیک که مثل شاتل های فضایی با سرعت بیش از 20 ماخ وارد جو می شوند و بدون موتور به پرواز گلایدری تا هدف ادامه می دهند، این مشکل را به وضوح نشان می دهد.
آمریکا، چین و روسیه سال ها است که روی موشک های مانورپذیری با سرعت هایپرسونیک آزمایش می کنند و موتورهای مختلفی مانند سوخت جامد یا اسکرم جت را امتحان کرده اند. تنها کشور روسیه است که موشک مانورپذیر هایپرسونیک خود را رسماً معرفی کرده و در جنگ اوکراین از آن استفاده کرده است.
موشک های کروز هایپرسونیک تا فاصله نزدیکی از هدف زیر سطح آشکارسازی رادار پرواز می کنند و فقط زمانی اوج می گیرند که در فاصله نزدیکی از هدف قرار داشته باشند. بدین ترتیب، سیستم پدافند فرصت کافی برای تشخیص مسیر و پاسخ مناسب را در اختیار نخواهد داشت و هدف، نابود خواهد شد. البته این صحبت ها فعلاً در حد نظری است ولی با توجه به ادعای نیروهای اوکراین در سرنگون کردن چند فروند موشک هایپرسونیک روسی و ادعای متناقض طرف روس، می توان گفت که دست کم در سرعت های پایین هایپرسونیک، سیستم های پیشرفته پدافند می توانند موشک های هایپرسونیک را متوقف کنند.
راه حل ساده ولی پرهزینه حملات زنبوری
تمام سیستم های پدافندی و محافظی که در حال حاضر عملیاتی شده اند، نقطه ضعف مشترکی دارند و آن، حملات زنبوری است؛ یعنی تعداد زیادی موشک، هم زمان از جهت های مختلف به هدف واحدی حمله کنند. وقتی تعداد موشک ها از حد مشخصی فراتر برود، هیچ سیستمی نمی تواند همه اهداف را رهگیری و منهدم کند؛ درنتیجه تعدادی از موشک ها از سد پدافند می گذرند و به هدف برخورد می کنند.
از سوی دیگر می بایست توجه داشت که فناوری موشکی بسیار گران است و ذخایر موشکی سیستم های پدافندی، محدود. ازآنجایی که برای ساقط کردن هر موشک مهاجم بیش از 1 موشک پدافند شلیک می شود، کافی است تعداد موشک های مهاجم بیشتر از ذخایر موشک های پدافند باشد! عملیات حماس در 7 اکتبر و عملیات «وعده صادق» در شامگاه 25 فروردین نشان داد که سیستم گنبد آهنین و فلاخن داوود نیز در برابر چنین حملاتی آسیب پذیر است.
5454
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "ایران چگونه گنبد آهنین را درهم کوبید؟" هستید؟ با کلیک بر روی پزشکی، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "ایران چگونه گنبد آهنین را درهم کوبید؟"، کلیک کنید.