روندپژوهی فاصله گرفتن امریکا از اروپا/ زنگ خطر برای کشورهای اروپایی به صدا درآمد

رسول سلیمی: اظهارات دونالد ترامپ، رییس جمهور سابق ایالات متحده در 10 فوریه 2024، که در آن او روسیه را تشویق به حمله به کشورهای ناتو کرد تنها به این دلیل که هزینه های دفاعی خود را به 2٪ از تولید ناخالص داخلی خود افزایش ندادند، موجی از سوالات را در مورد میزان تعهد ایالات متحده به امنیت اروپا مطرح کرد. این امر با شکست مجلس نمایندگان ایالات متحده در تصویب یک بسته کمک نزدیک به 60 میلیارد دلاری برای اوکراین که توسط مجلس سنا تصویب شده بود، تشدید شد و برخی آن را نشانه ای از تغییر مواضع ایالات متحده در تعهدات امنیتی به اروپا در ناتو می دانند.

نشانه های کاهش تعهد امریکا به اروپا

واکنش ها به ترامپ هم زمان با ارزیابی های مختلف اروپایی است که نشان می دهد روسیه ممکن است اثربخشی ناتو را در چند سال آینده با حمله به قلمرو یکی از کشورهای ایتلاف که وزیر دفاع دانمارک به وضوح در 9 فوریه 2024 اعلام کرد، ازمایش کند. این امر سوالاتی را در مورد اینده امنیت اروپا، چگونگی برخورد کشورهای اروپایی با آن و میزان تاثیر روابط اروپا و امریکا مطرح می کند

اما در این میان شاخص هایی وجود دارد که نشان دهنده کاهش تعهد ایالات متحده به امنیت اروپا به طورکلی و حمایت ایالات متحده از اوکراین به طور خاص است، از جمله:

اظهارات ترامپ: اظهارات رییس جمهور سابق ایالات متحده و کسی که بیشترین شانس را برای نامزدی حزب جمهوری خواه در انتخابات امسال دارد، شاخص مهمی در مورد اینکه تعهد ایالات متحده به امنیت اروپا در صورت موفقیت در انتخابات بعدی است، زیرا ترامپ روسیه را تشویق کرده تا با هر کشور ناتو که به قانون صرف 2٪ از تولید ناخالص داخلی خود برای هزینه های دفاعی پایبند نیست، وارد منازعه شود. وی همچنین اشاره کرد که رییس یکی از کشورها پیش از این از او پرسیده بود که آیا واشنگتن در صورت حمله به سرزمین های این کشورها بدون تعهد به اختصاص 2 درصد از تولید ناخالص داخلی خود به هزینه های دفاعی مداخله خواهد کرد، که ترامپ پاسخ داد که در این مورد مداخله نظامی نخواهد کرد.

توقف کمک ایالات متحده به اوکراین: مجلس نمایندگان ایالات متحده از تصویب لایحه ای در مورد بسته کمک نزدیک به 60 میلیارد دلاری به اوکراین با وجود تصویب مجلس سنا خودداری کردند اما با فشار دموکرات ها این بودجه سرانجام تصویب شد. بررسی ها نشان می دهد امتناع جمهوریخواهان در مجلس نمایندگان به دلایل متعددی بود، از جمله الزام تعدادی از انها برای تخصیص مقادیر خاص برای امنیت مرزی و کنترل مهاجران که غالباً دلایل امتناع از سوی جمهوری خواهان برجسته سازی می شد.

کاهش حمایت افکار عمومی ایالات متحده: نظرسنجی های انجام شده در موسسات امریکایی در نوامبر 2023 نشان می دهد که 41 درصد از امریکایی ها معتقدند که ایالات متحده حمایت بیش از حد از اوکراین انجام می دهد و این درصد بر اساس نظرسنجی های اکتبر گذشته به 62 درصد در حزب جمهوری خواه افزایش می یابد. درصد کسانی که معتقدند ایالات متحده باید از اوکراین حمایت کند تا زمانی که تمام قلمرو خود را بدون توجه به مدت زمان درگیری به دست اورد، از 66 درصد در اوت 2022 به 54 درصد در اکتبر 2023 کاهش یافته است، در حالی که 43 درصد معتقدند که واشنگتن باید به دنبال پایان دادن سریع به جنگ باشد، حتی اگر به معنای واگذاری بخشی از قلمرو خود باشد. این درصدها نشان دهنده روحیه عمومی امریکایی است که طرفدار ادامه حمایت امنیتی از اروپا نیستند.

انگیزه های امریکایی از کاهش تعهد به اروپا

دلایل متعددی وجود دارد که چرا ایالات متحده ممکن است تعهدات امنیتی خود را به اروپا کاهش دهد، از جمله:

1- ترس از فرسایش امریکا: برخی از ناظران امریکایی با اشاره به جنگ اوکراین ادعا می کنند که ادامه حمایت از جنگ بی پایان، بی معنی است و این ممکن است الزامات دفاعی ایالات متحده را با توجه به حضور مناطق دیگر که نیاز به حمایت امریکا دارند، در تعارض قرار دهد.

2-محاسبات هزینه و سود: این محاسبات ممکن است ایالات متحده را به فاصله گرفتن از جنگ های اروپایی سوق دهد، در حالی که تلاش می کند از این جنگ ها از لحاظ اقتصادی بیشترین استفاده را ببرد. این استراتژی جدید نیست اگرچه واشنگتن ان را تا حدی در طول جنگ جهانی دوم به کار گرفت، زیرا از تحول پایگاه صنعتی اروپا به سمت خدمت به اهداف جنگ در سال های اولیه خود بهره مند شد و سپس بخش صنعتی امریکا به دلیل وابستگی بازار اروپا به همتای امریکایی خود در تامین کالاهای مصرفی مختلف شاهد رونق بزرگی بود. با توجه به جنگ اوکراین، این امر به طور مستقیم منجر به تغییر در نقشه صادرکنندگان جهانی LNG شد و ایالات متحده در سال 2023 با استفاده از تحریم های غرب علیه روسیه در جایگاه اول قرار گرفت. بخش تسلیحات ایالات متحده نیز شاهد رونق مشابهی بوده است، همانطور که وزارت امور خارجه ایالات متحده در 29 ژانویه 2024 اعلام کرد که فروش تجهیزات نظامی ایالات متحده به دولت های خارجی در سال 2023 با 16 درصد افزایش به سطح رکورد بیش از 238 میلیارد دلار رسیده است که این به معنای بازده واشنگتن و محرک بازار کار ایالات متحده است.

3- گرایش کلی امریکا به سمت انزوا: خلق و خوی عمومی انزواطلبانه امریکا عامل مهمی است که بر مشکلات داخلی امریکا تمرکز دارد و چشم انداز خود را بر منافع مستقیم ایالات متحده قرار می دهد تا خواستار کاهش بار رهبری جهان و حفظ امنیت متحدان شود. این روند به شدت در محافل تصمیم گیری امریکا، به ویژه با چهره های پوپولیستی مانند ترامپ، که تمایل به مقابله با این روند به منظور رسیدن یا ماندن در قدرت دارد، دیده می شود.

واکنش اروپا به کاهش تعهدات امریکا

انتظار می رود کشورهای اروپایی برای دستیابی به امنیت خود، باتوجه به کاهش تعهدات ایالات متحده نسبت به آنها چندین مسیر زیر را طی کنند:

1- افزایش هزینه های دفاعی: انتظار می رود که اروپایی ها تمایل به افزایش تخصیص های دفاعی به عنوان درصد تولید ناخالص داخلی داشته باشند، زیرا این امر به طور مستقیم توانایی انها را برای تکیه بر خود با افزایش تولید و توسعه صنایع نظامی نشان می دهد و از سوی دیگر، این امر انتقاد امریکا از کشورهای اروپایی را که هنوز به هدف 2٪ هزینه های دفاعی نرسیده اند را کاهش خواهد داد.

2- تلاش برای تغییر نحوه تامین مالی تسلیحات اروپایی: ایده های متعددی از سوی ناظران اروپا در مورد اطمینان از جریان مالی هزینه های تسلیحاتی اروپا، از جمله ایده ای که توسط استونی مطرح شده و توسط فرانسه در ارتباط با ارایه انچه که ان را به عنوان “اوراق قرضه دفاعی اروپا” توصیف می کند، بیان شده است که بر اساس این ایده، کشورهای عضو یک چتر اعتباری 600 میلیارد یورویی در طول ده سال صنایع دفاعی اروپا را با منابع مالی لازم برای توسعه این صنایع و راه اندازی خطوط تولید جدید پشتیبانی خواهند کرد. اما این ایده هنوز توسط المان پذیرفته نشده، زیرا برلین هنوز در حال بررسی این ایده است که صنایع دفاعی باید از طریق موسسات بخش خصوصی و نه بدهی دولت تامین شود.

3- مسیولیت های بیشتر بر دوش کشورهای بزرگ اروپایی: انتظار می رود که بزرگ ترین بار مالی و نظامی بر کشورهای بزرگ اروپایی به ویژه المان و فرانسه، به عنوان موتور اصلی اتحادیه اروپا و قادر به تحمل مسیولیت باشد. به عنوان مثال، این امر با افزایش قابل توجه حمایت المان از اوکراین برای جبران کاهش حمایت ایالات متحده نشان داده شد. در 16 فوریه 2024، المان یک بسته کمک جدید به مبلغ 1.2 میلیارد یورو برای کیف، از جمله مهمات و سیستم های دفاع هوایی را تصویب کرد.

4-ظهور بلوک های امنیتی کوچک برای کشورهای اروپایی: ممکن است برخی از کشورهای اروپایی با توجه به دشواری دستیابی به توافق در مورد سیاست های امنیتی متحد در میان همه کشورهای اروپایی، به تشکیل بلوک های نظامی کوچک تر در قاره اروپا متوسل شوند. در این زمینه، دو مثال برجسته است:

الف- کشورهای قطب شمال: با افزایش نگرانی های اروپا و احتمال عدم پایبندی ایالات متحده به تعهدات امنیتی خود، انتظار می رود که اروپایی ها سعی کنند حضور نظامی خود را در مناطقی که امنیت شکننده دارند، به ویژه آنهایی که می توانند به دلیل منابع ذی قیمت خود، منطقه درگیری باشند، افزایش دهند. اولین مورد قطب شمال است و با وجود توافقات بین کشورهای قطبی که عمدتاً شامل هشت کشور از جمله روسیه است، نشانه هایی از تنش های آینده وجود دارد. در اکتبر 2023، دریاسالار راب بایر ، رییس کمیته نظامی ناتو، گفت که “ما باید برای یک درگیری نظامی در منطقه قطبی اماده باشیم”. درگیری که با برخی از اقدامات روسیه آغاز خواهد شد، زیرا مسکو در سپتامبر 2023 از شورای اروپا و قطب شمال بارنتز، که اعضای ان شامل نروژ، فنلاند و سوید هستند، خارج شد. روسیه همچنین “استراتژی قطبی” را تغییر داده است و با تاسیس یک پایگاه در شبه جزیره کولا که با نروژ و فنلاند هم مرز است نیز به یکی از بزرگ ترین پایگاه های نظامی روسیه تبدیل شده است.

ب- از سوی دیگر مذاکرات تازه ای بین نروژ، فنلاند و سوید برای متحد کردن قدرت هوایی خود آغاز شده است و نروژ قرار است در مارس 2024 تمرینی به نام “پاسخ نوردیک” را رهبری کند که هدف ان ازمایش توانایی های سه کشور برای هماهنگی برنامه های دفاعی است. در سال 2022، این سه کشور توافقی را برای تقویت اتحاد خود اعلام کردند و از سال 2009 تحت چتر همکاری دفاعی شمالی» با ایتلافی مرتبط شده اند.

ج- سه کشور بالتیک (لیتوانی، لتونی و استونی) نیز شروع به افزایش هزینه های نظامی خود و تغییر برنامه های نظامی خود کردند، زیرا آنها برای ساخت یک سری خطوط دفاعی و امکانات در امتداد مرزهای خود با روسیه و بلاروس که به عنوان “خط دفاعی بالتیک” شناخته می شود، کار می کردند. یک مقام نظامی استونی خاطرنشان کرد که خط دفاعی ایجاد شده بر اساس تجربه جنگ اوکراین است و عمدتاً باهدف متوقف کردن واحدهای زرهی روسیه در صورت حمله به سه کشور بالتیک است. درعین حال، کشورهای بالتیک، همراه با کشورهای اسکاندیناوی، حمایت خود را از اوکراین تشدید کردند و کیف را به عنوان اولین خط دفاعی خود در نظر گرفتند و کارشناسان تخمین می زنند که استونی در صدر لیست کشورهایی است که به اوکراین به عنوان درصد از تولید ناخالص داخلی کمک می کنند.

5- تغییر تدریجی سیستم های تسلیحاتی کشورهای اروپای شرقی: جنگ اوکراین نشان دهنده جدیت وابستگی کشورهای اروپای شرقی به سیستم های تسلیحاتی قدیمی از دوران شوروی بود، زیرا بسیاری از کشورهای غربی به دلیل سیستم های مختلف تسلیحاتی و دشواری اموزش جنگجویان اوکراینی در سیستم های غربی در طول جنگ، نمی توانستند سلاح های غربی خود را به اوکراین عرضه کنند. بنابراین، به عنوان بخشی از تلاش اروپایی ها برای تکیه بر خود، ناظران سیاسی انتظار دارند که سیستم های تسلیحاتی کشورهای اروپای شرقی و مرکزی مدرن شود و با صنعتی شدن نظامی غرب، از جمله برنامه های اموزشی فشرده، جامعه اروپا را قادر به همکاری در جنگ کند.

6- اماده سازی جبهه داخلی در برخی از کشورهای درگیر: برخی کشورهای هم مرز با روسیه به دنبال اماده سازی جبهه داخلی برای امکان جنگ با مسکو هستند. به عنوان مثال، سوید دستورالعمل هایی را برای شهروندان خود در مورد چگونگی برخورد در صورت جنگ صادر کرده است و تعدادی از اندیشکده ها از دولت های اروپایی خواسته اند تا جاده ها، به ویژه جاده های اصلی را برای مقاومت در برابر جریان احتمالی تانک ها و وسایل نقلیه نظامی اماده و بازسازی کنند.

7- تلاش برای اصلاح سیاست امنیتی مشترک اتحادیه اروپا: انتظار می رود این متغیرها نشان دهنده فشار مستقیم بر کشورهای عضو اتحادیه اروپا در جهت تنظیم مکانیسم تصمیم گیری مربوط به سیاست امنیتی و دفاعی و سیاست خارجی اروپا باشد. ایده حذف «الزام به اتفاق ارا» برای اتحادیه اروپا برای اتخاذ هر گونه مواضع امنیتی و سیاست خارجی و حرکت به سمت “رای اکثریت واجد شرایط” یا “اکثریت ویژه” که باید مورد توافق اروپایی ها قرار گیرد در دستور کار آنها قرار دارد.

پیامدهای فاصله امریکا از اروپا بر سایر کشورها

عقب نشینی امریکا از تعهدات امنیتی به اروپا، اگر ادامه یابد، پیامدهای بالقوه ای خواهد داشت که در حد روابط امنیتی بین دو طرف متوقف نمی شود. مهم ترین آنها عبارت است از:

1- واگرایی در مواضع خارجی: بعد امنیتی یکی از مهم ترین انگیزه های نزدیکی ایالات متحده و اروپا در مواضع خارجی انها است. بنابراین هرگونه عدم تعادل در پیوند امنیتی بین انها لزوماً منجر به واگرایی در سیاست خارجی انها خواهد شد. این ممکن است به وضوح در موضع گیری در مورد چین منعکس شود، زیرا رها کردن اروپا توسط ایالات متحده از نظر امنیتی باعث می شود که اروپا تمایل کمتری به اتخاذ مسیر خصمانه نسبت به پکن داشته باشد. از این رو با توجه به اولویت تهدید روسیه برای اروپایی ها، و تمایل چین برای عدم حمایت نظامی مستقیم و ملموس از روسیه ممکن است عمدتاً با هدف جدا کردن موضع اروپا از امریکا باشد.

2- تردیدهای بیشتر در مورد اعتبار واشنگتن: اروپا به دلیل ملاحظات متعدد، از جمله ملاحظات “تاریخی” مربوط به دو طرف جنگ جهانی دوم، سایر “ارزش ها” مربوط به مسایل ارزش های مشترک، به ویژه دموکراسی و حقوق بشر، به دنبال کنشگری بر مبنای منافع اقتصادی و سیاسی است. بنابراین، عقب نشینی یا رها کردن ایالات متحده از مهم ترین متحدان خود، اعتبار ان را در میان بقیه متحدان مورد تردید قرار می دهد و درها را برای انها باز می کند تا در برابر موضع امریکا، عمدتاً با حرکت به سمت ایجاد روابط خوب با چین که ممکن است جایگزین فعلی و به میزان کمتری روسیه باشد، سوگیری کنند.

3- افزایش اهمیت ترتیبات امنیتی منطقه ای: عقب نشینی ایالات متحده از انجام تعهدات امنیتی خود نسبت به اروپا و عدم تمایل چین تا کنون به ایفای نقش مشابه با هزینه های ان، اهمیت هماهنگی و ترتیبات امنیتی منطقه ای را به ویژه در خاورمیانه افزایش می دهد، زیرا مسایل امنیتی عمدتاً به مسایل منطقه ای تبدیل می شود و سپس ایده های مربوط به ایجاد اتحادهای منطقه ای یا اغاز ترتیبات امنیتی بین قدرت های بزرگ منطقه ای ممکن است به قبل بازگردد.

این امر می تواند منجر به اختلافات آشکار در سیاست خارجی هر دو طرف شود و می تواند برخی از متحدان امریکا، حتی از خارج از اروپا، را تحت فشار قرار دهد تا وابستگی خود را به آن تجدیدنظر کنند، زیرا دیگر برای طرف امن نیست و جهت گیری آنها نسبت به سایر قدرت های بین المللی، به ویژه چین می تواند بر نقش واشنگتن در صحنه بین المللی تاثیر بگذارد. چرخش عربستان در خاورمیانه نمونه مهمی از فهم بی اعتمادی به امریکا در موقعیت هایی که واشنگتن پشت حامیان خودش خالی کرده است.

311213