بحران تامین گاز صنایع در دومین کشور دارنده منابع گازی جهان / ریزش حاشیه سود شرکت ها با محدودیت های گازی

آفتاب نیوز :

 ایران با سهم 17 درصدی از منابع گازی جهان، به عنوان دومین دارنده منابع گازی دنیا شناخته می شود. وجود ذخایر عظیم گاز در کشور ما ظرفیت بسیار بالایی برای تولید گاز و حتی نقش آفرینی در بازار گازی منطقه را ایجاد کرده است، اما در سال های گذشته با توجه به روند افسار گسیخته مصرف در داخل کشور و حتی با تکمیل تمامی فاز های پارس جنوبی نیز نتوانستیم پاسخگوی تقاضای گاز باشیم.

ناترازی گاز در کشور به فصل زمستان هر سال و با افزایش مصرف خانگی به دلیل برودت هوا باز می گردد. الگوی نادرست مصرف گاز خانگی که با استاندارد های جهانی فاصله زیادی دارد؛ زمستان هر سال بیش از 75 درصد از تولیدات روزانه گاز کشور را در بر می گیرد. با توجه به ضعف کشور در ذخیره گاز و اولویت مصرف خانگی در زمستان، کوتاه ترین دیوار برای گذر از بحران ناترازی گاز، ایجاد محدودیت گازی برای صنایع و واحد های تولیدی است.

استراتژی اشتباه و انتقال گاز به بسیاری از شهر ها و روستا های دورافتاده هزینه زیادی را به کشور تحمیل کرده است. بر اساس آخرین آماری که محسن مظلوم فارسی باف مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز اعلام کرده، ایران 480 هزار کیلومتر خطوط گازرسانی دارد که رکوردی بی سابقه در دنیا محسوب می شود. جدای از این، سهم حدود 70 درصدی گاز از سبد تامین انرژی کشور یک نگرانی جدی محسوب می شود. با این اوصاف اگر روند مصرف گاز در کشور اصلاح نشود؛ در پایان برنامه هفتم 720میلیون مترمکعب در روز ناترازی گاز خواهیم داشت.

پای ناترازی گاز به تورم باز شد!

در سال 1401 عدم النفع قطعی های گاز برای صنعت پتروشیمی حدود 700 میلیون دلار بوده است. با توجه به اینکه قطعی های گاز سال 1402 بیشتر از سال 1401 بوده، به نظر می رسد ناترازی گاز سال گذشته خسارت بیشتری را به صنعت پتروشیمی و اقتصاد کشور وارد کرده باشد. کارشناسان مالی خسارت وارده به اقتصاد کشور از سوی محدودیت های گازی صنایع در سال 1401 را چیزی در حدود 5 میلیارد دلار اعلام کردند.

محدودیت های گازی صنایع برای اقتصاد کشور آسیب های متعددی را به همراه دارد که تمام این آسیب ها از کاهش ظرفیت تولید نشات می گیرند. با ایجاد محدودیت های مصرف گاز صنایع در زمستان، ظرفیت تولیدی شرکت ها به شدت کاهش می یابد و حتی استفاده از سوخت های جایگزین مثل مازوت که هزینه بیشتری نیز دارند؛ موجب افزایش استهلاک خط تولید می شود. حال با کاهش تولیدات صنایع بزرگ کشور، علاوه بر کاهش ارزآوری صنایع و صادرات کشور که اقتصاد کشور را تضعیف می کند؛ کاهش عرضه داخلی نیز موجب افزایش قیمت ها در بازار های داخلی شده که تاثیرات تورمی بر اقتصاد دارد. از سوی دیگر نیز در صورتی که نرخ های داخلی به صورت دستوری کنترل شوند؛ بر اساس ماده 25 قانون بهبود محیط کسب و کار، دولت موظف به جبران خسارت ایجاد شده است که البته این قانون در کشور ما اجرایی نشده است.

راهکار های وزارت نفت به کجا رسید؟

برای رفع ناترازی گازی کشور که در زمستان هر سال اوج می گیرد؛ راه حل های متعددی مطرح است. طرح هایی که در حال حاضر برای رفع ناترازی گازی کشور مطرح است به سه دسته عمده تقسیم می شوند. دسته اول طرح های اصلاح الگوی مصرف گاز خانگی است. الگوی مصرف خانگی گاز در کشور ما با استاندارد های جهانی فاصله زیادی دارد و میزان مصرف گاز خانگی نیز هر ساله افزایش می یابد. این طرح ها محوریت فرهنگ سازی دارند. دسته دوم نیز به طرح های توسعه استخراج گاز باز می گردد. این طرح ها نیز با توجه به هزینه بالایی و چشم انداز بلند مدتی که دارند از اولویت کمتری برخوردار هستند.

دسته سوم راهکار های رفع ناترازی گازی به طرح های ذخیره سازی معروف هستند. این دسته در شرایط کنونی اقتصاد کشور به عنوان اصلی ترین راهکار برای عبور از این بحران به شمار می رود. اخیراً وزارت نفت «شیوه نامه جذب سرمایه گذار به منظور افزایش پایداری تامین گاز طبیعی» را به صنایع ابلاغ کرده است. بر این اساس ذخیره سازی زیرزمینی و روزمینی گاز و استفاده از آن در فصل سرد برای افزایش پایداری تامین گاز ضروری و اجتناب ناپذیر است. کشور های توسعه یافته صنعتی که ذخایر نفت و گاز زیادی هم ندارند، برای اینکه در تولید با مشکل روبه رو نشوند، بیشتر از کشور های خاورمیانه مانند قطر، ال ان جی خریداری و آن را به گاز طبیعی تبدیل و این گاز را استفاده می کنند تا تولیدشان در طول سال به صورت مستمر ادامه داشته باشد.

نکته قابل توجه از نظر کارشناسان انرژی نیاز به توجه بیشتر به راهکار های دسته اول است. تحلیل گران انرژی معتقدند بحران گازی کشور ناشی از الگوی مصرف خانگی نادرست است که سهم بالای از گاز تولیدی کشور را مصرف می کند. آن ها بر این باورند که تنها با اصلاح فرهنگ مصرف انرژی می توان از این بحران عبور کرد.