مجازات موضوع مواد ۶۰۸ و ۶۹۷ قانون

مجازات توهین و افترا، از جمله موضوعات مهم در حقوق کیفری است که به حفظ حیثیت و آبروی افراد می پردازد. ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی به جرم توهین و ماده ۶۹۷ به جرم افترا اختصاص دارد. شناخت دقیق این مواد قانونی و تفاوت های ظریف آن ها، برای هر فردی که درگیر چنین پرونده هایی می شود، حیاتی است و به افراد کمک می کند تا حقوق خود را بشناسند و مسیر صحیح پیگیری یا دفاع را طی کنند.

در دنیای امروز که ارتباطات گسترده تر شده و ابزارهای آن نیز متنوع تر گشته اند، کلمات قدرت بیشتری یافته اند. این قدرت می تواند سازنده باشد یا ویرانگر. آبرو و حیثیت هر انسان، سرمایه ای گرانبها است که در تمام فرهنگ ها و ادیان، جایگاه ویژه ای دارد. تعرض به این سرمایه، نه تنها از منظر اخلاقی ناپسند است، بلکه در نظام حقوقی ایران نیز جرم انگاری شده و برای آن مجازات هایی در نظر گرفته شده است. توهین و افترا، دو روی سکه تعرض به آبروی اشخاص هستند که اگرچه در نگاه اول ممکن است شبیه به هم به نظر برسند، اما در جزئیات و ارکان قانونی، تفاوت های اساسی دارند. این تفاوت ها، نه تنها در تعریف، بلکه در نحوه اثبات و مجازات نیز خود را نشان می دهند. فهم این تمایزها می تواند به شما در دفاع از خود یا پیگیری حقوق تان یاری رساند. این نوشتار، با هدف ارائه راهنمایی جامع و کاربردی، به بررسی دقیق مجازات های مربوط به مواد ۶۰۸ و ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی می پردازد و ابعاد مختلف این جرایم را با نگاهی به آخرین تغییرات قانونی و نکات عملی، روشن می کند.

جرم توهین: از تعریف تا مجازات (ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی)

توهین، رفتاری است که حیثیت و اعتبار فردی را در جامعه خدشه دار می کند. این جرم، در بسیاری از جوامع، از جمله ایران، به رسمیت شناخته شده و قوانین مشخصی برای مقابله با آن وجود دارد.

توهین چیست؟ تعریف و ارکان جرم

توهین در لغت به معنای خوار کردن، پست نمودن و سبک شمردن است. از منظر حقوقی، توهین به هر فعل یا قولی اطلاق می شود که در عرف جامعه، موجب کسر شأن، تخفیف، خواری یا خفت و پستی فرد مقابل گردد. نکته کلیدی این است که برای تحقق توهین، نیازی نیست که آنچه گفته یا انجام می شود، یک جرم باشد یا حتی خلاف واقع باشد؛ بلکه صرفاً باید عرفاً موجب وهن و تحقیر مخاطب شود.

• تفاوت توهین با بهتان، غیبت و فحاشی:
• بهتان: اگر امر استنادی بر خلاف حقیقت باشد.
• غیبت: اگر امر گفته شده راست باشد و در غیاب طرف باشد.
• فحاشی صرف: توهین لزوماً متضمن اسناد و اخبار نیست، بلکه ماهیت عمل یا لفظ، به خودی خود وهن آور است، حتی اگر فحش یا دشنام تلقی نگردد. گاهی خشونت در گفتار، اگرچه بی نزاکتی است، اما توهین محسوب نمی شود.

عنصر مادی جرم توهین

عنصر مادی جرم توهین می تواند به شکل های مختلفی بروز کند:

1. فعل مثبت: شامل گفتار، رفتار یا نوشتار است که عرفاً موجب وهن شخص شود. این وهن آور بودن، به عرف جامعه، زمان، مکان و حتی شخصیت مخاطب بستگی دارد.
2. عدم نیاز به اسناد جرم: بر خلاف افترا، در توهین نیازی نیست که یک جرم یا امر خلاف واقع به دیگری نسبت داده شود. صرفاً خوار و خفیف کردن شخص کفایت می کند.

عنصر معنوی جرم توهین

برای تحقق جرم توهین، مرتکب باید قصد و اراده برای توهین و تحقیر شخص را داشته باشد (سوءنیت خاص). همچنین، باید نسبت به موضوع توهین، یعنی وهن آور بودن عمل یا کلام خود، آگاه باشد. در واقع، نوع و ماهیت الفاظ و اعمال وهن آور، خود کاشف از سوءنیت مرتکب است و نیازی به اثبات جداگانه ندارد.

متن کامل ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی

ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) بیان می دارد:

«توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهند شد.»

این ماده به صراحت، توهین را از قذف (اتهام زنا یا لواط) که دارای مجازات حدی است، متمایز می کند و برای توهین های عمومی، مجازات تعزیری در نظر می گیرد. پیش از اصلاحات قانونی، مجازات آن شامل شلاق و یا حبس بود.

مجازات جرم توهین بر اساس آخرین تغییرات

مجازات جرم توهین طی سالیان اخیر دستخوش تغییراتی شده است:

1. پیش از قانون کاهش حبس تعزیری (۱۳۹۹): در گذشته، مجازات توهین می توانست شامل تا ۷۴ ضربه شلاق یا حبس باشد. این تصور هنوز در ذهن بسیاری از افراد جای دارد.
2. مجازات کنونی: جزای نقدی درجه شش: با تصویب «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری» در تیرماه ۱۳۹۹، مجازات شلاق از زمره مجازات های توهین برداشته شد و صرفاً جزای نقدی درجه شش برای آن مقرر گردید.

مجازات توهین (پیش از ۱۳۹۹)	مجازات توهین (پس از ۱۳۹۹)
تا ۷۴ ضربه شلاق و یا حبس	جزای نقدی درجه شش

حدود ریالی جزای نقدی درجه شش، به موجب ماده ۲۸ قانون مجازات اسلامی، هر سه سال یک بار تعدیل می شود. در خرداد ماه سال ۱۴۰۳، هیأت وزیران با تعدیل مجدد موافقت کردند و این مجازات از دویست میلیون (۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا هشتصد میلیون (۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال در نظر گرفته شد.

مصادیق توهین حدی (قذف) و تفاوت آن با توهین تعزیری

قذف، نوع خاصی از توهین است که در آن، فردی به دیگری به صراحت، نسبت زنا یا لواط می دهد. اگر این اتهام ثابت نشود، مرتکب به مجازات حدی (۸۰ ضربه شلاق) محکوم می شود. توهین تعزیری (ماده ۶۰۸) شامل این موارد خاص نیست و صرفاً به الفاظ رکیک و اعمال وهن آور اشاره دارد که به حد قذف نمی رسد.

نکات حقوقی مهم در خصوص جرم توهین

برای پیگیری یا دفاع در پرونده های توهین، شناخت برخی نکات کلیدی ضروری است:

• جرم مطلق بودن توهین: این جرم، مطلق است و برای تحقق آن، نیازی به اثبات وقوع ضرر یا ناراحتی در مخاطب نیست. صرف انجام عمل وهن آور کفایت می کند.
• شرط معین بودن مخاطب توهین: توهین باید به شخص یا اشخاص خاص و معین وارد شود. توهین به یک گروه یا طبقه از افراد، بدون ذکر مصادیق خاص، معمولاً توهین کیفری مدنظر قانون گذار نیست.
• آیا توهین قابل گذشت است؟ بر اساس ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی اصلاحی سال ۱۳۹۹، جرم توهین از جمله جرایم قابل گذشت محسوب می شود. این به آن معناست که پیگیری و رسیدگی به آن منوط به شکایت شاکی خصوصی است و با گذشت شاکی، تعقیب یا رسیدگی متوقف می شود.
• توهین به مقامات و کارمندان دولت: توهین به مقامات و کارمندان دولت در حین انجام وظیفه یا به سبب آن، مجازات شدیدتری دارد و در ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی به آن پرداخته شده است.
• مهلت قانونی شکایت از جرم توهین: به دلیل قابل گذشت بودن جرم توهین، شاکی باید ظرف یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایت خود را مطرح کند. پس از این مهلت، حق شکایت از بین می رود.

جرم افترا: انتساب جرم بدون اثبات (ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی)

افترا، جرمی جدی است که در آن، فردی به دیگری اتهامی ناروا وارد می کند و از اثبات آن عاجز می ماند. این عمل، می تواند آسیب های جبران ناپذیری به حیثیت و آبروی اشخاص وارد کند.

افترا چیست؟ تعریف و ارکان جرم

افترا در لغت به معنای تهمت زدن، بهتان گفتن و دروغ بستن است. در اصطلاح حقوقی، افترا به انتساب صریح یک امر مجرمانه به دیگری اطلاق می شود، در حالی که انتساب دهنده (مفتری) قادر به اثبات صحت آن نباشد. افترا، جنبه حقوقی تهمت است و برای تحقق آن، شرایط قانونی خاصی لازم است.

عنصر مادی جرم افترا

عنصر مادی افترا شامل موارد زیر است:

1. انتساب صریح یک امر مجرمانه: آنچه به دیگری نسبت داده می شود، باید مطابق قانون، یک جرم محسوب شود. صرف نسبت دادن یک عمل غیراخلاقی یا ناموجه، افترا نیست مگر آنکه آن عمل، طبق قانون، جرم انگاری شده باشد. این انتساب باید کاملاً صریح باشد و کلی گویی یا ایهام کافی نیست.
2. ناتوانی مفتری در اثبات صحت آن امر: این، مهم ترین وجه افتراق افترا با توهین است. اگر شخص بتواند صحت اتهام انتسابی را اثبات کند، عمل او افترا محسوب نمی شود (البته به جز در مواردی مانند اشاعه فحشا).
3. وسایل ارتکاب افترا: ماده ۶۹۷ به صراحت به اوراق چاپی یا خطی، درج در روزنامه و جراید، نطق در مجامع و هر وسیله دیگر اشاره می کند. این گستره شامل فضای مجازی، پیامک، ایمیل و هر نوع ارتباطی است که منجر به انتساب علنی جرم شود.

عنصر معنوی جرم افترا

برای تحقق افترا، مرتکب باید دارای سوءنیت خاص باشد؛ یعنی:

• قصد اضرار و متهم کردن دیگری: مفتری باید با قصد و اراده، به دیگری اتهام بزند و قصد او، متهم کردن و ضرر رساندن به حیثیت شخص باشد.
• علم مرتکب به مجرمانه بودن عمل انتسابی: باید بداند که عملی که به دیگری نسبت می دهد، مطابق قانون جرم است.
• علم مرتکب به عدم توانایی در اثبات آن: باید بداند که قادر به اثبات صحت اتهام انتسابی نیست، یا حداقل نسبت به عدم توانایی خود در اثبات، بی تفاوت باشد.

متن کامل ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی

ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) تصریح می کند:

«هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید، جز در مواردی که موجب حد است، به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد.

تبصره: در مواردی که نشر آن امر، اشاعه فحشا محسوب گردد، هر چند بتواند صحت اسناد را ثابت نماید، مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد شد.»

مجازات جرم افترا بر اساس آخرین تغییرات

همانند توهین، مجازات افترا نیز در سال های اخیر تغییر کرده است:

1. مجازات پیش از قانون کاهش حبس تعزیری: در گذشته، مجازات افترا شامل یک ماه تا یک سال حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق بود.
2. مجازات کنونی: جزای نقدی درجه شش: به موجب بند ج ماده ۱ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹/۲/۲۳، مجازات افترا به جزای نقدی درجه شش کاهش یافته است که حدود آن (از دویست میلیون (۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا هشتصد میلیون (۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال) است.

مجازات افترا در صورت اشاعه فحشا

تبصره ماده ۶۹۷ نکته بسیار مهمی را بیان می کند: اگر امر انتسابی، حتی اگر صحت آن قابل اثبات باشد، منجر به اشاعه فحشا شود، باز هم مرتکب به مجازات جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد. این تبصره، با هدف جلوگیری از آبروریزی و حفظ نظم عمومی وضع شده است.

افترا حدی (قذف) و مجازات آن

همانند توهین، افترا نیز دارای مصداق حدی است که همان قذف می باشد. اگر شخصی به دیگری صراحتاً نسبت زنا یا لواط دهد و نتواند صحت آن را اثبات کند، به مجازات حد قذف، یعنی ۸۰ ضربه شلاق حدی، محکوم خواهد شد. این مجازات، مستقل از مجازات تعزیری افترا (جزای نقدی) است.

نکات حقوقی مهم در خصوص جرم افترا

پیچیدگی های افترا، ضرورت شناخت دقیق نکات زیر را نشان می دهد:

• لزوم جرم بودن عمل انتسابی: برای تحقق افترا، عمل انتسابی باید حتماً در قانون مجازات اسلامی جرم انگاری شده باشد.
• نیاز به صراحت در انتساب: کلی گویی یا ابهام در نسبت دادن جرم کافی نیست و باید انتساب به وضوح و صراحت انجام شود.
• قابل گذشت بودن جرم افترا: جرم افترا نیز، طبق ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی اصلاحی، از جمله جرایم قابل گذشت است. یعنی با گذشت شاکی خصوصی، پرونده مختومه می شود.
• افترا عملی یا پاپوش درست کردن (ماده ۶۹۹): افترا فقط به صورت لفظی یا کتبی نیست. ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی، افترا عملی را جرم انگاری کرده است. بر اساس این ماده، هر کس عمداً و به قصد متهم کردن دیگری، آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می گردد، بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به اوست، قرار دهد یا مخفی کند، پس از صدور قرار منع تعقیب یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود.
• افترا در قوانین خاص: در برخی قوانین خاص نیز، مواردی از افترا با مجازات های مخصوص پیش بینی شده است. به عنوان مثال، در ماده ۲۶ قانون مبارزه با مواد مخدر، قرار دادن عمدی مواد مخدر در محل متعلق به دیگری به قصد متهم کردن او، جرم افترا محسوب شده و به حداکثر مجازات همان جرم (مواد مخدر) محکوم می شود. همچنین در ماده ۲۷ همین قانون، اتهام زنی عمدی و خلاف واقع به دیگری به یکی از جرایم مواد مخدر، مجازات ۲۰ تا ۷۴ ضربه شلاق را در پی دارد.
• راهکارهای اثبات افترا در دادگاه: اثبات افترا می تواند دشوار باشد. شاکی باید بتواند انتساب صریح جرم، عدم توانایی مفتری در اثبات و سوءنیت او را نشان دهد. مدارکی مانند شهادت شهود، اسکرین شات پیام ها، فایل صوتی یا تصویری، اوراق چاپی و هر نوع سند مکتوب یا دیجیتال می تواند به اثبات افترا کمک کند.

تفاوت های کلیدی و مقایسه جامع توهین و افترا (ماده ۶۰۸ و ۶۹۷)

با وجود شباهت ها در هدف (حفظ آبرو)، توهین و افترا دو جرم کاملاً متمایز هستند که در ارکان و شرایط تحقق، تفاوت های بنیادی دارند. این تفاوت ها، در روند رسیدگی قضایی و نحوه دفاع، بسیار حائز اهمیت هستند.

وجه تمایز اصلی

مهم ترین تفاوت میان این دو جرم در چیستی فعل ارتکابی است:

• افترا (ماده ۶۹۷): متضمن اسناد صریح یک جرم به دیگری است. یعنی فردی به شخص دیگر اتهام ارتکاب عملی را می زند که آن عمل در قانون جرم انگاری شده است (مثلاً دزدی، کلاهبرداری، اختلاس).
• توهین (ماده ۶۰۸): متضمن صرف وهن، تحقیر و کسر شأن دیگری است، بدون آنکه ضرورتاً یک جرم خاصی به او نسبت داده شود. ممکن است این وهن از طریق فحاشی، حرکات موهن، یا الفاظ رکیک صورت گیرد که خود فی نفسه جرم نیستند اما تحقیرآمیزند.

نیاز به اثبات

تفاوت در نیاز به اثبات، سنگ بنای تمایز این دو جرم است:

• افترا: ناتوانی مفتری در اثبات صحت امر انتسابی، از ارکان اصلی تحقق جرم است. اگر مفتری بتواند صحت ادعای خود را اثبات کند، جرم افترا محقق نخواهد شد (البته به جز موارد اشاعه فحشا).
• توهین: عدم نیاز به اثبات حقیقت. در توهین، راست یا دروغ بودن امر گفته شده ملاک نیست؛ بلکه صرف وهن آور بودن آن از نظر عرف، برای تحقق جرم کافی است.

عناصر مادی و معنوی

خلاصه ای از تفاوت ها در ارکان جرم:

• افترا:
  • عنصر مادی: انتساب صریح یک امر مجرمانه به دیگری، با هر وسیله ای، و ناتوانی در اثبات آن.
  • عنصر معنوی: قصد اضرار و متهم کردن دیگری، با علم به مجرمانه بودن عمل انتسابی و عدم توانایی در اثبات آن.
• توهین:
  • عنصر مادی: انجام فعلی (گفتار، رفتار، نوشتار) که عرفاً موجب وهن و کسر شأن شود، بدون نیاز به اسناد جرم.
  • عنصر معنوی: قصد توهین و تحقیر (سوءنیت خاص)، با علم به وهن آور بودن عمل.

مجازات ها

با وجود اصلاحات اخیر و یکسان شدن مجازات تعزیری این دو جرم (جزای نقدی درجه شش)، موارد حدی تفاوت دارند:

• مجازات تعزیری مشترک: هر دو جرم، در حالت تعزیری، به جزای نقدی درجه شش محکوم می شوند. (دویست میلیون (۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا هشتصد میلیون (۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال).
• موارد شلاق حدی:
  • افترا/توهین حدی (قذف): در صورت انتساب زنا یا لواط و عدم اثبات آن، مرتکب به ۸۰ ضربه شلاق حدی محکوم می شود. این مجازات برای افترا و توهین از نوع قذف یکسان است.
  • افترا عملی (ماده ۶۹۹): دارای مجازات حبس (شش ماه تا سه سال) و تا ۷۴ ضربه شلاق است که هنوز پابرجاست.

مثال های کاربردی و تشریحی

برای درک بهتر، چند سناریو را بررسی می کنیم:

1. سناریو ۱ (توهین): فردی در جمعی به دیگری می گوید: تو بی شعور و بی ارزشی! این جمله عرفاً وهن آور است و اگر قصد تحقیر وجود داشته باشد، مشمول جرم توهین می شود، زیرا هیچ جرمی به او نسبت داده نشده است.
2. سناریو ۲ (افترا): فردی در یک گروه مجازی می نویسد: آقای X هفته پیش از مغازه سرقت کرد و من فیلمش را دارم. اگر نتواند فیلم یا هر مدرک دیگری برای اثبات سرقت ارائه دهد، مرتکب جرم افترا شده است، زیرا به او جرمی (سرقت) را نسبت داده است.
3. سناریو ۳ (تفاوت ظریف): اگر فردی به دیگری بگوید: تو دروغگویی! این جمله ممکن است در شرایطی صرفاً توهین تلقی شود (چون دروغگویی فی نفسه همیشه جرم نیست، مگر اینکه دروغ خاصی به او نسبت داده شود که جرم باشد). اما اگر بگوید: تو کلاهبرداری کرده ای و مال مردم را خورده ای! و نتواند آن را اثبات کند، افترا محقق شده است.

روند پیگیری قانونی و دفاع در پرونده های توهین و افترا

درگیر شدن در پرونده های حقوقی مربوط به توهین و افترا، چه به عنوان شاکی و چه متهم، می تواند پیچیده و استرس زا باشد. شناخت مراحل قانونی و راهکارهای دفاعی، از اهمیت بالایی برخوردار است.

مراحل طرح شکایت کیفری

اگر مورد توهین یا افترا قرار گرفته اید، می توانید طبق مراحل زیر شکایت خود را مطرح کنید:

1. مرجع صالح: دادسرای عمومی و انقلاب، مرجع صالح برای رسیدگی به این جرایم است. شما باید شکایت خود را در این مرجع ثبت کنید.
2. تنظیم شکواییه: شکواییه سندی است که در آن، مشخصات شاکی و مشتکی عنه (متهم)، شرح دقیق واقعه توهین یا افترا، زمان و مکان وقوع جرم، و درخواست مجازات مرتکب، قید می شود. شکواییه باید روشن، دقیق و مستند باشد.

   نکات کلیدی در نوشتن شکواییه:

   • ذکر صریح عبارت توهین آمیز یا اتهام افترا.
   • مشخص کردن دقیق وسیله ارتکاب جرم (مثلاً پیامک، پست شبکه های اجتماعی، صحبت شفاهی در جمع).
   • ذکر شهود، در صورت وجود.
3. مدارک و مستندات لازم: برای اثبات توهین یا افترا، هرگونه مدرکی که انتساب جرم را نشان دهد، معتبر است:
   • شهادت شهود (حداقل دو شاهد مرد یا چهار شاهد زن).
   • اسکرین شات پیام ها، چت ها در شبکه های اجتماعی.
   • فایل صوتی یا فیلم (که باید صحت آن اثبات شود).
   • اوراق چاپی، روزنامه، مجله یا هر سند مکتوب.
   • گزارش کارشناسان (در موارد فنی مانند تحلیل محتوای دیجیتال).

در تنظیم شکواییه برای جرایم توهین و افترا، دقت در جزئیات و ارائه مستندات محکم، مسیر رسیدگی را هموارتر می سازد و شانس موفقیت در پرونده را به طور چشمگیری افزایش می دهد.

نمونه شکواییه افترا

با سلام،

احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب (نام شاکی) فرزند (نام پدر) به شماره ملی (شماره ملی) و آدرس (آدرس کامل) در تاریخ (تاریخ دقیق وقوع جرم) در محل (محل وقوع جرم) توسط مشتکی عنه آقای/خانم (نام مشتکی عنه) فرزند (نام پدر) به شماره ملی (شماره ملی) و آدرس (آدرس کامل) مورد افترا قرار گرفته ام.

شرح واقعه: در تاریخ مذکور، مشتکی عنه با استفاده از (مثلاً انتشار پستی در شبکه اجتماعی اینستاگرام / ارسال پیامک به بنده و چند نفر دیگر / بیان شفاهی در جمع) به بنده صراحتاً اتهام (مثلاً اختلاس از شرکت / سرقت از منزل / کلاهبرداری از فلان شخص) را نسبت داد. در حالی که اینجانب هرگز مرتکب چنین جرمی نشده ام و مشتکی عنه نیز هیچ مدرک و سندی برای اثبات ادعای خود ارائه نکرده و توانایی اثبات آن را ندارد. مستندات دال بر بی گناهی اینجانب و کذب بودن ادعای مشتکی عنه، به پیوست تقدیم می گردد (مثلاً گواهی عدم سابقه کیفری، شهادت شهود، اسکرین شات های مربوطه).

با توجه به مراتب فوق و با استناد به ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، از محضر مقام محترم قضایی، تعقیب و مجازات مشتکی عنه را به اتهام افترا استدعا دارم.

با احترام،
نام و امضای شاکی
تاریخ

مراحل رسیدگی

پس از ثبت شکواییه، مراحل رسیدگی به این صورت است:

1. تحقیقات مقدماتی در دادسرا: شکواییه به یکی از شعب بازپرسی یا دادیاری دادسرا ارجاع داده می شود. مقام قضایی اقدام به احضار طرفین و تحقیق از آن ها می کند و مدارک ارائه شده را بررسی می نماید.
2. صدور قرار مجرمیت/منع تعقیب: در صورتی که دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود داشته باشد، بازپرس قرار مجرمیت صادر می کند. در غیر این صورت، قرار منع تعقیب صادر خواهد شد.
3. رسیدگی در دادگاه کیفری: پس از صدور قرار مجرمیت و تأیید آن توسط دادستان، پرونده به دادگاه کیفری (معمولاً دادگاه کیفری دو) ارسال می شود تا رسیدگی نهایی و صدور حکم انجام گیرد.

اعاده حیثیت

اعاده حیثیت، به معنای بازگرداندن آبرو و اعتبار از دست رفته به فردی است که به ناحق مورد اتهام قرار گرفته و سپس تبرئه شده است. در پرونده های افترا، اگر شاکی (مفتری له) بتواند بی گناهی خود را ثابت کند و مفتری نتواند ادعای خود را اثبات کند، نه تنها مفتری مجازات می شود، بلکه شاکی می تواند بابت خسارات مادی و معنوی وارده از طریق اعاده حیثیت، جبران خسارت کند. این امر معمولاً پس از صدور حکم برائت قطعی از اتهام انتسابی صورت می گیرد.

راهکارهای دفاع برای متهمان

اگر متهم به توهین یا افترا هستید، می توانید با استفاده از راهکارهای حقوقی زیر از خود دفاع کنید:

1. اثبات صحت انتساب (فقط در جرم افترا): اگر متهم به افترا هستید، اصلی ترین راه دفاع، اثبات صحت امری است که به دیگری نسبت داده اید. اگر بتوانید در دادگاه مدارک و شواهد محکمی برای اثبات ادعای خود ارائه کنید، جرم افترا از شما ساقط می شود (البته به جز موارد اشاعه فحشا).
2. اثبات عدم قصد توهین یا افترا: باید اثبات کنید که سوءنیت خاص، یعنی قصد تحقیر یا متهم کردن دیگری، را نداشته اید. گاهی اوقات الفاظ یا اعمال، در بستر خاصی بیان شده اند که قصد توهین از آنها برداشت نمی شود.
3. عدم صراحت انتساب: در جرم افترا، اگر انتساب جرم به شخص، صریح و واضح نباشد و صرفاً کلی گویی یا ایهام باشد، می تواند راهی برای دفاع باشد.
4. مصونیت های قانونی: برخی افراد مانند نمایندگان مجلس، در خصوص اظهارنظرهای خود در مقام ایفای وظیفه نمایندگی، از مصونیت قانونی برخوردارند.
5. نقش وکیل در دفاع از حقوق متهم: در چنین پرونده هایی، حضور وکیل متخصص، می تواند به دلیل آشنایی با جزئیات قانونی، روند پرونده را به نفع متهم تغییر دهد. وکیل می تواند بهترین راهکارهای دفاعی را شناسایی و به کار گیرد، مستندات لازم را جمع آوری کند و در مراحل مختلف دادرسی، حقوق موکل خود را به طور کامل حفظ نماید.

نتیجه گیری

حفظ آبرو و حیثیت افراد، ستون فقرات روابط اجتماعی سالم و محترم است و قوانین مجازات اسلامی با جدیت از این حق حمایت می کنند. جرایم توهین و افترا، هر دو با هدف صیانت از این سرمایه گرانبها در نظر گرفته شده اند، اما تفاوت های ظریفی در ارکان و شرایط تحقق خود دارند که شناخت آنها برای هر شهروندی ضروری است.

توهین (ماده ۶۰۸)، به هرگونه فعل یا قولی اشاره دارد که عرفاً موجب وهن و کسر شأن دیگری شود، بدون آنکه لزوماً جرمی خاص به او نسبت داده شده باشد. عنصر کلیدی در توهین، قصد تحقیر و وهن است. در مقابل، افترا (ماده ۶۹۷)، شامل انتساب صریح یک امر مجرمانه به دیگری است، در حالی که مفتری توانایی اثبات صحت آن را نداشته باشد. در افترا، سوءنیت به معنای قصد متهم کردن و اضرار به حیثیت شخص، اهمیت ویژه ای دارد.

با اصلاحات سال ۱۳۹۹، مجازات تعزیری هر دو جرم، به جزای نقدی درجه شش (از دویست میلیون تا هشتصد میلیون ریال) کاهش یافته است. اما مواردی مانند قذف (انتساب زنا یا لواط) و افترا عملی (ماده ۶۹۹) همچنان مجازات های حدی و شدیدتری دارند. قابل گذشت بودن این جرایم نیز نکته مهمی است که نقش رضایت شاکی را پررنگ می کند.

پرونده های مربوط به توهین و افترا، غالباً دارای پیچیدگی های حقوقی خاص خود هستند و نیازمند جمع آوری دقیق مدارک، تنظیم صحیح شکواییه و دفاع مستند می باشند. از این رو، توصیه اکید می شود که در صورت مواجهه با چنین مسائلی، چه به عنوان شاکی و چه متهم، از مشاوره و خدمات یک وکیل متخصص بهره مند شوید. این اقدام، نه تنها به شما در پیگیری حقوق خود یا دفاع مؤثر کمک می کند، بلکه از اتلاف وقت و انرژی در مسیرهای اشتباه نیز جلوگیری خواهد کرد. در نهایت، رعایت اخلاق و حفظ حرمت افراد، بنیادی ترین اصلی است که می تواند از شکل گیری چنین پرونده هایی پیشگیری کند و جامعه ای با روابط انسانی محترمانه تر را رقم بزند.