تاکتیک اردوغان جواب داد/ فعلا پوتین را رها کن و بایدن را دریاب!

رسول سلیمی: «رجب طیب اردوغان» رییس جمهور ترکیه در پرواز بازگشت از قاهره به خبرنگاران گفت «تعداد مسایلی که ما مثل ایالات متحده فکر می کنیم و یا با آن ها موافق هستیم، در حال افزایش است». این سخن اردوغان ارتباط مستقیم با تصمیم چند روز قبل کنگره امریکا دارد. کنگره ایالات متحده آمریکا چند روز پیش موافقت خود را با فروش 40 فروند جنگنده پیشرفته اف-16 و نوسازی 79 فروند دیگر از نسل قدیمی تر همین جنگنده ها به ترکیه موافقت کرده است.

مدت زمان بررسی نامه رسمی ارسالی از سوی دولت آمریکا به کنگره این کشور جهت بررسی قرارداد فروش جنگنده های اف- 16 به ترکیه بدون مخالفت کنگره با این موضوع به پایان رسید. با اتمام مدت 15 روزه بررسی این نامه رسمی و عدم جلوگیری کنگره آمریکا از اجرای این قرارداد، مهم ترین مرحله قرارداد فروش 40 فروند جنگنده اف- 16 به ترکیه سپری شد. در این میان تنها سناتور راند پاول نماینده ایالت کنتاکی به این قرارداد اعتراض داشت، اما کمیته روابط خارجی سنای آمریکا اقدامی قانونی را در راستای این اعتراض پیش نبُرد. کمیته روابط خارجی سنای آمریکا و کمیته امور خارجی کنگره آمریکا حق دارند قراردادهای فروش تسلیحات به کشورهای خارجی را بررسی و از انجام آن جلوگیری کنند، اما این دو کمیته با صدور بیانیه هایی جداگانه با قرارداد فروش جنگنده های اف- 16 به ترکیه موافقت کردند.

روند اخیر فروش جت های جنگنده اف- 16 به ترکیه یکی از کلیدی ترین لحظات تاریخی بین دو کشور ترکیه و امریکا بود که آنکارا و واشنگتن آن را به عنوان پله ای برای بازسازی اعتماد برای تعامل مجدد و گفتگو و احیای روابط تیره شده از زمان ورود داعش به سوریه می دانند. در همین حال، جفری فلیک سفیر ایالات متحده در ترکیه در مقاله ای که در 14 فوریه منتشر شد، با رویکردی مثبت بسیاری از زمینه های همکاری و مشارکت ایالات متحده با ترکیه را به ویژه در صنعت دفاعی، برجسته کرد. علاوه بر این، فلیک به اهمیت نقش ترکیه در درگیری های بین المللی اشاره کرده بود. او کمک دیپلماتیک مثبت آنکارا به میانجی گری در جنگ اوکراین و روسیه و تامین امنیت غذایی جهانی با دستیابی به توافق غلات و تلاش ها برای پایان دادن به کشتار اسراییل در غزه را به رسمیت شناخت. سفیر امریکا در آن مقاله می پذیرد که «ترکیه در توانایی خود برای باز کردن گفتگوها با «دشمنان» ایالات متحده در جایی که واشنگتن «به سادگی نمی تواند» ایفای نقش کند موثر بوده و اضافه می کند که آنکارا به یک جایگزین مناسب در مناطقی مانند جنوب آفریقا تبدیل شده است.

اما نیمه خالی روابط ترکیه و امریکا به اختلاف نظر در مورد چگونگی مبارزه با داعش باز می گشت که کماکان اختلاف نظرها ادامه دارد. همان طور که سفیر امریکا در ترکیه به آن اشاره می کند، ایالات متحده با شاخه سوری پ ک ک، ی پ گ که آنکارا آن را در فهرست گروه های تروریستی قرار می دهد که این موضوع یکی از محورهای مهم اختلاف بین دو کشور است. به عبارت دیگر اگرچه دیدن نیمه پر لیوان گفتگوی آنکارا و واشنگتن گام مثبتی است بااین حال، حوزه اختلاف نظری که فلیک در مقاله خود مطرح کرده است (داعش و پ.ک.ک)، حوزه ای است که واشنگتن باید بداند که قطعاً جایی نیست که موضع آنکارا تغییر کند.

تنش زدایی از روابط ترکیه و امریکا با اولویت قرارگرفتن این چشم انداز مثبت از سال 2023 از سوی اردوغان پیگیری شد. اردوغان برای ترمیم روابط ترکیه با غرب تلاش کرده، هدفش ترسیم مسیر جدیدی در روابط ترکیه و آمریکا باشد و موضع متعادلی در قبال درگیری اوکراین اتخاذ کند. از این رو سال 2023 با نشست بسیار مهم ترکیه و یونان که گام مهم دیگری در سیاست خارجی این کشور بود به پایان رسید.

چه آنکه روابط ترکیه و آمریکا در سال 2023 به دلیل برخی مسایل حل نشده با سردی دنبال شد. در راس این مسایل، حمایت مستمر آمریکا از گروه تروریستی ی پ گ شاخه سازمان تروریستی و تجزیه طلب پ ک ک در سوریه بود. علی الخصوص، انتظار نمی رفت تغییر مهمی در استراتژی آمریکا در سوریه صورت بگیرد، این نیز نشان می داد که حمایت امریکا از «ی پ گ» در شمال شرق سوریه ادامه یافته است. تا زمانی که ی پ گ توانایی های نظامی و شبکه های بین المللی خود را تقویت کند، این حمایت مستمر چالش فزاینده ای برای ترکیه ایجاد می کند.

ازاین رو عدم رسیدگی به موضوع ی پ گ در سال 2024 ممکن است برای ترکیه، به یک مشکل استراتژیک گسترده تر تبدیل شود. علاوه بر این، جنبه های دیگر روابط ترکیه و آمریکا نیز نشان می دهد که سال جدید میلادی رای دو کشور پرتحرک خواهد بود. تحولات مثبت در فروش اف-16 و تصمیم مثبت مجلس ترکیه در مورد عضویت سوید در ناتو بر ابعاد نظامی و دفاعی روابط ترکیه و آمریکا تاثیرگذار بود. ناظران سیاسی می گویند رویدادهایی جنگ غزه اسراییل و موضع ترکیه در این زمینه ممکن است بر روابط ترکیه و آمریکا تاثیر منفی بگذارد. چه آنکه احتمال توافق اسراییل و ترکیه در آینده نزدیک ضعیف به نظر می رسد و این می تواند بعنوان یک عنصر منفی در روابط ترکیه و آمریکا منعکس شود.

این در حالی است که یکی از تاثیرات مهم تنش زدایی از روابط ترکیه و امریکا، اثرگذاری دیپلماسی ترکیه بر روابطش با روسیه بود. ناظران سیاسی تعویق سفر پوتین به ترکیه را به بهبود اخیر روابط ترکیه با آمریکا، بعد از موافقت آنکارا با عضویت سوید در ناتو مربوط دانسته اند و همین طور به اهمیت پیشرفت در روند تلاش های ترکیه برای خرید 40 جنگنده اف-16 از آمریکا اشاره کرده اند. این در حالی است که مسیله فروش پهپادهای ترکیه به اوکراین نیز در صدر اختلاف نظرهای ترکیه و روسیه قرار دارد. ترکیه در راهبرد نهایی به دنبال ایجاد تعادل در سیاست خارجی خود با روسیه و امریکا است و به عنوان بازیگری میانجی برای تامین منافع ملی این کشور و تبدیل آن به کشور اسلامی مدرن در اروپا بازنمایی می شود.

311213