اندومتریوز، بیماری شایع با علت ناشناخته/نقش «ورزش» در کنترل علایم این بیماری

به گزارش دیجیتوهان علت واقعی اندومتریوز مشخص نیست ولی فرضیه های متعددی در این باره وجود دارد. یکی از فرضیه ها این است که به دلیل خارج نشدن قطعات بافت فرش کننده رحم (که در دوران قاعدگی ریزش کرده اند) این قطعات از راه لوله های رحمی به لگن هدایت می شوند و خود را به اجزای موجود در لگن متصل می کنند. معمولا این قطعات در حفره لگن یافت شده و به ندرت در قسمت های دیگر بدن مانند ریه ها و کلیه ها نیز حضور پیدا می کنند که ممکن است از طریق دستگاه گردش خون یا سیستم لنفاوی به این مناطق رسیده باشند. حدود ۱۰ درصد زنان جهان دچار اندومتریوز هستند که می تواند باعث دردی شود که گاهی مخصوصا حین قاعدگی بسیار شدید است. در نتیجه این بیماری مشکلات باروری نیز ممکن است ایجاد شود.

اندومتریوز چیست؟

دکتر سودا محرم زاده – متخصص فیزیولوژی ورزشی در گفت وگوی تفصیلی با دیجیتوهان با اشاره به نقش ورزش در کنترل علایم این بیماری و با بیان اینکه پزشکان توصیه می کنند افراد مبتلا به اندومتریوز ورزش های سبک انجام دهند گفت: نتایج مطالعات بیانگر این است فعالیت بدنی ملایم می تواند علائم بیماری را کاهش دهد و با ترشح اندورفین که مسکن های طبیعی هستند درد و التهاب کاهش می یابد.

وی در عین حال درباره بیماری آندومتریوز با بیان اینکه «اندومتریوز» یک بیماری مزمن التهابی است اظهار کرد: هنگامی که «بافت پوششی داخل رحم» که «اندومتر» نام دارد خارج از رحم رشد کند سبب بیماری اندومتریوز می شود. اندومتر در اثر بیماری می تواند در تخمدان ها لوله های فالوپ دیواره لگن و گاهی وقات در اندام های داخلی شکم مانند مثانه و روده رشد کند.  

وی با بیان اینکه بافت اندومتر مانند بافت رحم است و طی چرخه قاعدگی واکنش نشان می دهد گفت: این واکنش می تواند سبب التهاب درد چسبندگی بین اندام ها و حتی خون ریزی غیرطبیعی شود. اگرچه علت دقیق بروز بیماری اندومتریوز مشخص نیست اما برخی عوامل ژنتیکی و هورمونی می تواند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشد.

علائم اندومتریوز و چگونگی تشخیص آن

متخصص فیزیولوژی ورزش کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان درباره علائم اندومتریوز توضیح داد: این بیماری می تواند علائمی مانند درد شدید قاعدگی خونریزی های نامنظم درد حین رابطه جنسی و مشکلات گوارشی داشته باشد و در موارد شدیدتر به ناباروری نیز منجر می شود.

محرم زاده با بیان اینکه بیماری اندومتریوز به سادگی تشخیص داده نمی شود گفت: تشخیص این بیماری نیازمند سونوگرافی های تخصصی و مهارت بالا است. هنگامی که علائم بیماری اندومتریوز وجود داشته باشد پزشک با درخواست سونوگرافی تخصصی از وجود بیماری اطمینان می یابد. با این حال ممکن است مواردی وجود داشته باشد که پزشک درخواست جراحی لاپاراسکوپی تشخیصی دهد.   

ابتلای ۱۰ درصدی زنان جهان به اندومتریوز

متخصص فیزیولوژی ورزش کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان با بیان اینکه اندومتریوز شیوع قابل توجهی دارد افزود: آمار و ارقام بیانگر این است که ۱۰ درصد از زنان در سنین باروری به اندومتریوز مبتلا هستند که معادل ۱۹۰ میلیون نفر در سراسر جهان است که بسیار قابل توجه است. آمار و ارقام دقیقی درباره تعداد مبتلایان به اندومتریوز در ایران در دسترس نیست اما تخمین زده می شود که یک نفر از هر ۱۰ تا ۲۰ نفر به این بیماری مبتلا شوند. با توجه به هزینه های بسیار زیاد بیماری اندومتریوز چه در ارتباط مستقیم با بیماری و چه در مورد مسائل جانبی که بیماران با آن دست و پنجه نرم می کنند مانند ناباروری و مشکلات جنسی توجه به تعداد مبتلایان احتمالی این بیماری در کشور ضروری است.

تبعات تشخیص دیرهنگام بیماری

وی ادامه داد: با توجه به اینکه اطلاعات کافی درباره اندومتریوز و علائم آن  به عموم مردم آموزش داده نمی شود این بیماری معمولاً در مراحل پیشرفته تر تشخیص داده می شود که این موضوع میزان هزینه های بیماری را افزایش می دهد. به طورمثال افراد معمولاً درد قاعدگی را امری طبیعی تلقی می کنند. در حالی که درد قاعدگی شایع ترین علامت بیماری اندومتریوز است.

چسبیدن سلول های اندومتر به سایر بافت ها

این متخصص فیزیولوژی ورزشی اظهار کرد: بازهم تاکید می کنم علت اصلی بیماری اندومتریوز مشخص نیست اما عوامل مختلفی مانند «قاعدگی رتروگراد» به عنوان یکی از علت های احتمالی این بیماری شناخته می شوند. در قاعدگی رتروگراد خون قاعدگی به دلایل نامشخصی به جای اینکه از بدن خارج شود از طریق لوله های فالوپ به «حفره های لگن» نشت می کند. به دلیل اینکه خون نشت پیداکرده حاوی سلول های  اندومتر است می تواند به بافت های اطراف لگن و اندام های داخلی بچسبد و ایجاد اندومتریوز کند.  

وی ادامه داد: برخی فرضیه های دیگر نیز درباره علت شیوع اندومتریوز مطرح است. به طور مثال براساس نظریه «القایی» سلول های جنینی پس از دوران بلوغ می توانند تغییر شکل داده و به صورت سلول های اندومتر در بافت هایی غیر از رحم شروع به رشد کنند. سلول های اندومتر نباید به طور معمول از طریق جریان خون منتقل شوند اما این احتمال نیز وجود دارد که در برخی افراد به دلایل نامشخص سلول های اندومتر از طریق جریان خون منتقل و به سایر اندام ها منتشر شوند.  

نقش عوامل محیطی در بروز بیماری اندومتریوز

او با بیان اینکه عوامل محیطی در کنار عوامل ژنتیکی نیز می توانند احتمال بروز  بیماری اندومتریوز را افزایش دهند توضیح داد: عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص مانند «دیوکسین ها» و «فتالات ها» که بیشتر در محصولات آرایشی بهداشتی و شوینده ها استفاده می شوند می توانند احتمال بروز اندومتریوز را افزایش دهند. نتایج مطالعات بیان می کند مواد شیمیایی از این دست از طریق پوست جذب می شوند و می توانند عملکرد سیستم غدد درون ریز مانند هورمون های جنسی را تحت تاثیر قرار دهند و عملکرد آنها را مختل کنند. اختلال در هورمون های غدد درون ریز از عوامل اصلی بیماری اندومتریوز به حساب می آید.

محرم زاده با بیان اینکه ۳ رویکرد درمانی برای بیماری اندومتریوز وجود دارد اظهار کرد: رویکردهای درمانی اندومتریوز شامل «دارو درمانی» «جراحی»  و «اصلاح سبک زندگی» است.

درمان دارویی و تاثیر آن بر بیماری

متخصص فیزیولوژی ورزش کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان درباره درمان دارویی اندومتریوز توضیح داد: درمان دارویی اغلب برای کنترل بیماری استفاده می شود و در مراحل خفیف بیماری برای کنترل درد و التهاب به کار گرفته می شود. داروها و مسکن های ساده تر مانند ایبوپروفن در مراحل اولیه بیماری و هورمون درمانی در مرحله ای که بیماری کمی پیشرفته تر شده به کار گرفته می شود. متوقف کردن و کاهش رشد بافت اندومتریوز در بافت های غیررحمی جزو اهداف هورمون‎ درمانی به حساب می آید.

وی درباره روش های درمانی جراحی گفت: هنگامی که بیماری بسیار پیشرفته شود ضایعات اندومتریوزی با جراحی لاپاروسکوپی یا جراحی باز برداشته می شوند. همچنین هنگامی که بدن در برابر درمان دارویی مقاوم است یا شدت رشد بافت بسیار زیاد باشد ممکن است رحم و تخمدان نیز برداشته شود.  

ضرورت توجه به سبک زندگی سالم برای پیشگیری و کاهش التهاب

این متخصص فیزیولوژی ورزشی درباره ضرورت اصلاح سبک زندگی توضیح داد: التهاب از علل اصلی بروز بیماری اندومتریوز به حساب می آید؛ اصللاح سبک زندگی از مهم ترین عوامل کاهش یا افزایش التهاب است. بهبود سبک زندگی تا حد بسیار زیادی می تواند میزان التهاب را کاهش یا افزایش دهد و در نتیجه سبب کاهش احتمال ابتلا و در صورت بروز آن سبب کنترل درد شود.

محرم زاده افزود: عوامل سبک زندگی به ۳ دسته «تغذیه» «فعالیت ورزشی» و «مسائل روانی» تقسیم می شود.  

نقش رژیم غذایی مناسب برای کاهش التهاب بیماری اندومتریوز

متخصص فیزیولوژی ورزش کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان درباره اهمیت نقش تغذیه در سبک زندگی توضیح داد: غذاها می توانند التهاب را در بدن کاهش یا افزایش دهند. سبزیجات دارای برگ سبز  مانند اسفناج کلم بروکلی کلم پیچ که سرشار از آنتی اکسیدان هستند و همچنین میوه هایی مانند پرتغال انواع توت ها کیوی که حاوی پلی فنول هستند برای کاهش التهاب مناسب هستند. همچنین ماهی های چرب مانند سالمون ساردین و تن ماهی به دلیل اینکه امگا ۳ دارند می توانند میزان التهاب در بدن را کاهش داده و سیستم ایمنی را تقویت کنند.

وی افزود: همچنین مواد غذایی که فیبر بالایی دارند به دلیل اینکه می توانند سطح استروژن را تنظیم کنند به کنترل بیماری کمک می کنند. غلات کامل مانند جو دوسر کینوا برنج قهوه ای و مصرف دانه هایی مانند چیا و تخم کتان می توانند به کاهش التهاب کمک کنند. برخی ادویه ها مانند زردچوبه و زنجبیل نیز خاصیت ضدالتهابی دارند.

محرم زاده اظهار کرد: برخی چربی های سالم مانند روغن زیتون و آووکادو نیز دارای خواص ضد التهابی هستند. این چربی ها نه تنها امگا۳ دارند بلکه به واسطه ویتامین هایی که دارند سیستم ایمنی بدن را تقویت می کنند. 

ضرورت اجتناب از غذاهای فرآوری شده و قندهای تصفیه شده

این متخصص فیزیولوژی ورزشی با بیان اینکه برخی مواد غذایی می توانند شدت بیماری اندومتریوز را افزایش دهند تصریح کرد: برخی مواد غذایی مانند  قندهای تصفیه شده که در شیرینی نوشابه آبمیوه های صنعتی و کیک های صنعتی وجود دارد میتواند التهاب  را افزایش دهند. به طور کلی مواد غذایی مضر می توانند علائم بیماری مانند دردهای لگنی و خونریزی را افزایش دهند.

وی درباره مصرف گوشت های فرآوری شده نیز تصریح کرد: گوشت های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس نه تنها شدت التهاب را افزایش می دهند بلکه تعادل هورمونی را مختل می کنند. روغن های ناسالم نیز مانند مارگارین و غذاهای سرخ شده سبب افزایش رادیکال های آزاد در بدن شده و در نتیجه شدت التهاب را افزایش می دهند.

متخصص فیزیولوژی ورزش کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان با بیان اینکه نوشیدن قهوه در میان زنانی که استرس شغلی بالایی دارند بسیار زیاد است اظهار کرد: قهوه زیاد می تواند سطح استروژن را به شدت افزایش دهد که در نتیجه سبب افزایش شدت بیماری می شود.

تمام زنان در معرض خطر اندومترویز قرار دارند

وی با بیان اینکه زنان در تمام دوران باروری ممکن است به بیماری اندومتریوز مبتلا شوند توضیح داد: زنان از اولین تجربه قاعدگی تا یائسگی احتمال دارد به بیماری اندومتریوز مبتلا شوند. به عبارت دیگر می توان گفت زنان تا زمان یائسگی در معرض بیماری اندومتریوز قرار دارند.  

افسردگی و اضطراب از علائم بیماری اندومتریوز

او با بیان اینکه استرس و اضطراب در افراد مبتلا به اندومتریوز بسیار زیاد است افزود: افراد مبتلا به اندومتریوز نسبت به سایر افراد جامعه ۲ تا ۳ برابر بیشتر در معرض افسردگی قرار دارند. اضطراب و افسردگی سبب افزایش کورتیزول می شود و میزان ناقل عصبی «سروتونین» در این افراد کم است. چنین شرایطی سبب افزایش سطح التهاب بدن شده و یک چرخه معیوب ایجاد می کند. به طوری که افسردگی باعث افزایش  سطح کورتیزول شده و کورتیزول بالا با ایجاد التهاب بیشتر و تضعیف سیستم ایمنی علائم بیماری را تشدید می کند و خود این عامل فشار روحی را مجدد افزایش می دهد. افرادی که به بیماری اندومتریوز مبتلا هستند می بایست به سلامت روان خود بسیار توجه کنند و استفاده از تکنیک هایی مانند مدیتیشن را بیاموزند. افراد مبتلا به اندومتریوز به حمایت های اجتماعی خانواده و دوستان خود نیاز دارند و با استفاده از حمایت ها می توانند افسردگی و اضطراب خود را کنترل کنند.  

وی با بیان اینکه پزشکان توصیه می کنند افراد مبتلا به اندومتریوز ورزش های سبک انجام دهند افزود: نتایج مطالعات بیانگر این است فعالیت بدنی ملایم می تواند علائم بیماری را کاهش دهد و با ترشح اندورفین که مسکن های طبیعی هستند درد و التهاب کاهش می یابد.

تمام فعالیت های ورزشی مناسب بیماری اندومتریوز نیستند

ضعف سیستم ایمنی بدن از علل اصلی بروز اندومتریوز

این متخصص فیزیولوژی ورزشی با بیان اینکه تمام فعالیت های ورزشی برای بیماران مبتلا به اندومتریوز مناسب نیست گفت: تمرینات هوازی ملایم برای بیماری اندومتریوز مناسب است اما برخی فعالیت های ورزشی مانند دوچرخه سواری طولانی و شنا به صورت حرفه ای به دلیل اینکه سبب افزایش شدت جریان خون می شوند برای بیماری اندومتریوز مناسب نیستند و میزان التهاب را بیشتر می کنند. در مقابل نیز یوگا و مدیتیشن نه تنها می توانند تنش عضلانی را کم کنند بلکه میزان دردهای لگنی را نیز کاهش می دهند. افراد مبتلا به اندومتریوز بهتر است تمرینات تقویت کف لگن را در برنامه ورزشی خود بگنجانند؛ چرا که ضایعات اندومتریوز در کف لگن با کاهش جریان خون سبب تضعیف عضلات کف لگن می شود و در نتیجه روند بروز علائم آزاردهنده آغاز می شود.

وی ادامه داد: ورزش های شدید به هیچ وجه برای اندومتریوز مناسب نیست؛ ورزش هایی از این دست نه تنها عوامل التهابی در بدن را افزایش می دهند بلکه سیستم ایمنی را تضعیف می کنند. باز هم تاکید می کنم که ضعف سیستم ایمنی بدن از علل اصلی بروز بیماری اندومتریوز محسوب می شود. سیستم ایمنی ضعیف نمی تواند حضور سلول های اندومتر را در خارج از رحم تشخیص دهد. عدم شناسایی حضور سلول های اندومتر در خارج از رحم سبب می شود که این سلول ها در خارج از رحم شروع به لانه گزینی و رشد کنند.  

اجتناب از ورزش های پرفشار

محرم زاده با اشاره به فعالیت های ورزشی اظهار کرد: بازهم تاکید می کنم سیستم ایمنی افرادی که ورزش های شدید و پرفشار انجام می دهند تضعیف شده و گاهی مختل می شود. اختلال در عملکرد سیستم ایمنی سبب افزایش سرعت بیماری می شود. این روزها ورزش های هیت (HIT) یا «اینتروال» از ورزش های پرطرفدار در میان زنان به حساب می آید؛ چرا که گفته می شود این ورزش آثار چربی سوزی قابل توجهی دارند؛ اما ورزش مناسبی برای اندومتریوز به حساب نمی آید. همچنین تاکید می کنم که مطالعات ارتباط بین کاهش شدید چربی و بروز بیماری اندومتریوز را نشان داده اند. به این معنی که زنان با درصد چربی بسیار پایین بیشتر در معرض این بیماری هستند.

این متخصص فیزیولوژی ورزشی گفت: این احتمال وجود دارد که زنان ۱۵ تا ۲۴ ساله به ورزش های سنگینی مانند ورزش های رزمی کشتی وزنه برداری و رقص باله روی آورند اما این ورزش ها نیز برای اندومتریوز مناسب نیستند. این ورزش ها می توانند التهاب و استرس فیزیولوژیک را در بدن افزایش دهند. ورزش های شدید می توانند سطح کورتیزول بدن را  بالا بیاورند و به همین دلیل میزان التهاب نیز افزایش می یابد. ورزش هایی مانند دویدن طولانی بدن سازی و وزنه برداری می توانند فشار کف لگن را افزایش دهند و در نتیجه میزان درد لگنی در بیماری اندومتریوز بیشتر می شود.

محرم زاده با بیان اینکه ورزش شدید می تواند سطح استروژن را به شدت کاهش دهد افزود: بیماری اندومتریوز به سطح استروژن حساس است؛ به نحوی که اغلب رویکردهای دارو درمانی در جهت کنترل سطح استروژن است. سطح استروژن بیماران مبتلا به اندومتریوز می بایست کنترل شود. ورزش شدید به دلیل اینکه تغییراتی در سطح استروژن ایجاد می کند تاثیر منفی قابل توجهی بر این بیماران دارد. بنابراین علیرغم اینکه ورزش ملایم و کم شدت فواید بی شمار جسمی و روانی برای بیماران به ارمغان می آورد اما متخصصان توصیه می کنند این گروه از بیماران از انجام ورزش های سنگین خودداری کنند.

گول تبلیغات چربی سوزاندن را نخورید

وی با اشاره به تبلیغات شبکه های اجتماعی برای کاهش چربی گفت: کاهش شدید درصد چربی بدن به دلیل اختلالات هورمونی می تواند سبب افزایش سطح کورتیزول و همچنین افزایش فاکتورهای پیش التهابی شود. کورتیزول هنگام فعالیت سنگین ورزشی ترشح می شود؛ هنگامی که درصد چربی و میزان عضله متعادل باشد فاکتورهای ضد التهابی که از بافت چربی ترشح می شوند فاکتورهای پیش التهابی را خنثی می کنند. اگر درصد چربی به شدت کاهش پیدا کند این فاکتورهای پیش التهابی بیش از اندازه رشد می کنند و سیستم ایمنی بدن در چنین شرایطی به شدت تحت تاثیر قرار می گیرد و  ضعیف می شود.

محرم زاده اظهار کرد: در افراد دارای علائم زمینه ای مانند سابقه ژنتیکی  یا افرادی که به بیماری های خود ایمنی مبتلا باشند اولین جرقه ابتلا به اندومتریوز با کاهش چربی در بدن آنها زده می شود. افراد مبتلا به اندومتریوز به طور حتم می بایست برنامه ورزشی خود را تحت نظارت مستمر یک متخصص فیزیولوژی ورزشی دریافت کنند.

پایان خبر دیجیتوهان